فتق زمانی ایجاد میشود که یک ارگان (مثل بخشی از روده) یا بافت چربی از یک نقطهی ضعیف در عضله یا بافت پیوندی (فاشیا) بیرون میزند.
در فتق اینگوئینال بخشی از روده یا مثانه از طریق سوراخی در دیواره شکم وارد کانال اینگوئینال در کشاله ران میشود. بیشتر فتقهای ناحیه کشاله ران از این نوع هستند و در آقایان شایعتر است.
در فتق رانی (فمورال) بخشی از روده وارد کانال شریان رانی (فمورال) میشود. این نوع فتق بیشتر در خانمها خصوصاً خانمهای باردار یا چاق ایجاد میشود.
در فتق نافی بخشی از روده باریک در نزدیکی ناف از دیواره شکم بیرون میزند. این نوع فتق در نوزادان شایع است اما میتواند در خانمهای چاق یا خانمهایی که بارداریهای متعدد داشتهاند هم ایجاد شود.
در این نوع فتق معده یا بافت چربی از یک سوراخ در دیوارهی شکم، در قسمت بالای شکم و درست پایینتر از جناغ سینه، دچار بیرون زدگی میشوند. این نوع بیشتر در نوزادان به دلیل نقص در به هم رسیدن دیواره شکم ایجاد میشود.
در این نوع فتق قسمتی از روده از محل برش جراحی قبلی روی دیواره شکم بیرون میزند.
تقریباً همهی فتقها در نتیجه افزایش فشار حفره شکم و سوراخ یا ضعف در عضله یا فاشیا ایجاد میشوند.
گاهی اوقات ضعف در عضله از بدو تولد وجود دارد ولی در اکثر موارد ضعف در عضله با افزایش سن ایجاد میشود. چاقی، تغذیه نامناسب و سیگار کشیدن به دلیل ضعیف کردن عضلات جدار شکم میتوانند زمینهی ایجاد فتق را فراهم کنند.
هر چیزی که فشار درون حفره شکم را بالا ببرد میتواند باعث ایجاد فتق بشود مثل:
• بلند کردن اجسام سنگین
• اسهال یا یبوست
• عطسه یا سرفه طول کشیده
• برآمدگی در محل فتق. ممکن است این برآمدگی فقط زمانی که ایستادهاید یا زور میزنید قابل دیدن باشد یا تشدید شود.
• درد یا سوزش در محل برآمدگی
فتق معمولاً با معاینه توسط پزشک تشخیص داده میشود. گاهی در تشخیص فتق فمورال از سونوگرافی هم استفاده میشود. رادیوگرافی شکم برای بررسی از نظر انسداد روده هم ممکن است انجام شود.
درمان استاندارد فتق، جراحی ترمیم فتق است. جراحی تحت بیهوشی عمومی یا موضعی انجام میشود. جراح اگر قسمتی از بافت دچار کمبود اکسیژن شده باشد، آن را برمیدارد و بافت بیرون زده را به محل اصلیاش برمیگرداند و نقص عضله یا فاشیا را ترمیم میکند.
امروزه جراحی ترمیم فتق بیشتر به روش لاپاراسکوپی انجام میشود. چون در این روش برش جراحی کوچکتر است، درد بعد از جراحی کمتر است، تعداد روزهای بستری در بیمارستان کمتر است و دوره نقاهت کوتاهتر است. یک تا دو هفته بعد از عمل جراحی میتوانید فعالیتهای عادی خود را از سر بگیرید و سه تا چهار هفته بعد از جراحی بهبودی کامل حاصل میشود در نتیجه به دلیل تعداد روزهای کمتر بستری در بیمارستان و بازگشت زودتر به کار هزینهی جراحی به روش لاپاراسکوپی نسبت به روش باز کمتر خواهد بود. دو تا سه ماه بعد از جراحی باید از بلند کردن اجسام سنگین اجتناب کنید.
ترمیم فتق با استفاده از توری ساخته شده یا “mesh” انجام میشود. این توری ساخته شده محلی از عضله یا فاشیا را که دچار نقص و ضعف شده است را میپوشاند و از عود فتق جلوگیری میکند. در فتقهای کودکان و فتقهایی که سایز کوچکی دارند از mesh استفاده نمیشود.
میتوان فتق را جراحی نکرد اما باید مرتباً بررسی شود چون خطر گیر افتادن روده (و گاهی احشا دیگر) در سوراخ فتق وجود دارد که به دنبال آن عروق خونرسانی کننده به روده مسدود میشوند و روده دچار کمبود اکسیژن و مرگ بافتی میشود که میتواند منجر به پارگی و سوراخ شدگی روده، عفونت، شوک و حتی مرگ بشود.